Viêm lưỡi bản đồ, hay còn gọi là lưỡi địa lý, là một tình trạng viêm lưỡi lành tính, thường bắt đầu khi còn nhỏ. Trẻ xuất hiện triệu chứng đặc trưng là lưỡi có đám đỏ trắng, tạo thành hình dạng giống như hình bản đồ, do đó có tên gọi như vậy. Về bản chất, đây là một vấn đề bất thường xảy ra ở vùng niêm mạc lưỡi. Khi ăn đồ cay, ăn đồ nóng, người bệnh thường cảm thấy gây triệu chứng khó chịu, như nóng rát, ngứa ran hoặc đau nhẹ. Tình trạng này có thể bệnh trở nên nghiêm trọng hơn nếu xảy ra tình trạng bội nhiễm vi khuẩn hoặc tình trạng bội nhiễm nấm.
Viêm lưỡi bản đồ là gì?
Viêm lưỡi bản đồ là một tình trạng viêm mạn tính lành tính xảy ra ở khoang miệng, thường không rõ nguyên nhân cụ thể. Bệnh được nhận biết bởi hiện tượng mất biểu mô, đặc biệt là các nhú gai ở mặt lưng của lưỡi, làm xuất hiện các mảng đỏ có rìa loang lổ với hình dáng đặc trưng của bản đồ. Đây còn được gọi là viêm lưỡi di chuyển lành tính, vì tổn thương có thể biến mất rồi xuất hiện trở lại ở vị trí khác sau một thời gian ngắn.
Bệnh thường biểu hiện dưới dạng ban đỏ không có triệu chứng, không gây lở loét hay lo ngại đến khả năng lây nhiễm. Tùy thuộc vào cơ địa mỗi người, tổn thương tồn tại vài ngày đến vài tuần rồi tự biến mất, sau đó có thể tái phát ở khu vực khác trên lưỡi.
Mặc dù viêm lưỡi bản đồ trông có vẻ nghiêm trọng, đôi khi còn trông có vẻ đáng sợ hoặc đau đớn, nhưng thực chất không gây ra vấn đề sức khỏe, không liên quan đến nhiễm trùng và không liên quan đến ung thư.
Ở một số người, viêm lưỡi bản đồ đôi khi gây đau lưỡi nhẹ hoặc cảm giác nóng rát, đặc biệt khi tiếp xúc với một số loại thực phẩm nhất định như gia vị cay, muối, ớt, hoặc thậm chí đồ ngọt. Triệu chứng này có thể khiến người bệnh nhạy cảm hơn trong ăn uống, nhưng không cần quá lo lắng nếu được theo dõi đúng cách.
Nguyên nhân gây bệnh lưỡi bản đồ
Bệnh lưỡi bản đồ là một tình trạng viêm lành tính ở lưỡi, có thể xảy ra ở bất cứ đối tượng nào, không phân biệt độ tuổi hay giới tính. Theo thống kê, khoảng 2% dân số mắc phải căn bệnh này, trong đó tỷ lệ bệnh nhân nữ cao hơn bệnh nhân nam. Không ít trường hợp phát hiện bệnh từ khi còn nhỏ và bệnh có thể tái phát trở lại ở các giai đoạn sau này trong cuộc sống.
Tính đến hiện tại, nguyên nhân bệnh lưỡi bản đồ vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, các chuyên gia trong lĩnh vực răng miệng đã chỉ ra nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ bị bệnh, bao gồm:
Người đang mắc bệnh vảy nến, thiếu máu, bệnh tiểu đường hoặc có cơ địa dị ứng thường dễ gặp tình trạng viêm lưỡi này.
Những người thường xuyên rơi vào trạng thái áp lực tâm lý, căng thẳng, hoặc lo âu quá nhiều có nguy cơ cao hơn so với người bình thường.
Một số loại thực phẩm gây kích hoạt bệnh, trong đó pho mát là một ví dụ điển hình, có thể khiến các tổn thương trên lưỡi trở nên rõ rệt hơn.
Không ít trường hợp ghi nhận cả gia đình mắc bệnh viêm lưỡi bản đồ, cho thấy yếu tố di truyền cũng có thể đóng vai trò nhất định.
Phụ nữ có thai hoặc đang trong chu kỳ kinh nguyệt cũng có nguy cơ cao do yếu tố nội tiết tác động, từ đó tăng nguy cơ mắc lưỡi bản đồ.
Triệu chứng cảnh báo bệnh lưỡi bản đồ bạn cần lưu ý
Nếu trên niêm mạc lưỡi của bạn xuất hiện những biểu hiện lạ, rất có thể bạn đang gặp phải bệnh lưỡi bản đồ – một tình trạng lành tính nhưng dễ tái phát. Dưới đây là các triệu chứng cảnh báo bệnh lưỡi bản đồ thường gặp:
Nhú lưỡi nhỏ li ti rụng tạm thời, tạo thành mảng đỏ trên niêm mạc lưỡi bị bệnh, những mảng đỏ di cư qua nhiều vị trí khác nhau trên lưỡi, khiến hình dạng tổn thương thay đổi liên tục.
Các vùng tổn thương hình ngoằn ngoèo, giống bản đồ địa lý, do đó bệnh được gọi là lưỡi bản đồ.
Viền thương tổn màu trắng hoặc viền thương tổn màu vàng tro, dễ dàng phân biệt với phần niêm mạc lưỡi không bị bệnh, giúp xác định ranh giới vùng bị ảnh hưởng.
Tình trạng lưỡi bản đồ kéo dài trong nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng và tình trạng lưỡi bản đồ dễ tái phát dù đã thuyên giảm trước đó.
Dù bệnh không gây triệu chứng nguy hiểm, không ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống, nhưng khi ăn thực phẩm cay nóng dễ gây kích thích lưỡi, dẫn đến cảm giác khó chịu.
Nếu xảy ra tình trạng bội nhiễm, bệnh nhân bị đau rát dữ dội, gặp nhiều khó khăn trong ăn uống và sinh hoạt hằng ngày.
Một số người nhận thấy triệu chứng nhận biết rõ ràng hơn trong thời kỳ kinh nguyệt hoặc thời kỳ mang thai, do ảnh hưởng của nội tiết tố.
Chẩn đoán bệnh viêm lưỡi bản đồ như thế nào?
Để chẩn đoán bệnh viêm lưỡi bản đồ, bác sĩ thường dựa vào dấu hiệu lâm sàng điển hình và kết hợp với một số xét nghiệm cận lâm sàng nhằm chẩn đoán phân biệt với các bệnh lý khác có biểu hiện tương tự.
Dấu hiệu lâm sàng đặc trưng gồm:
- Xuất hiện những vết hình dáng bất thường, có thể là vết phẳng, vết đỏ ở đầu lưỡi hoặc vết đỏ ở rìa lưỡi.
- Các tổn thương thường xuyên thay đổi vị trí, kích thước và hình dáng, tạo nên hình ảnh thay đổi liên tục trên lưỡi.
- Khoảng 40% trường hợp có lưỡi nứt kèm theo, biểu hiện là các rãnh sâu trên bề mặt lưỡi.
- Tình trạng lưỡi bản đồ có thể tồn tại kéo dài nhiều tháng đến nhiều năm, thường tự hết nhưng có thể xuất hiện lại.
- Một số người có biểu hiện khó chịu, đau, hoặc cảm giác bỏng rát, nhất là khi ăn thức ăn cay, nóng, mặn hoặc chua.
- Tuy nhiên, đa số không cảm thấy đau hay khó chịu, không ảnh hưởng tới vị giác, nên trẻ không gặp phiền toái ăn uống.
Khám lâm sàng:
- Phát hiện tổn thương là các đám có ranh giới rõ, viền màu trắng ở giữa màu đỏ, vùng tổn thương trụi gai nhú bề mặt lưỡi.
- Viền gờ màu trắng di chuyển, có thể nằm ở đầu lưỡi hoặc lui về phía sau, tạo nên hình thù bất thường giống bản đồ – dấu hiệu đặc trưng của bệnh.
Xét nghiệm cận lâm sàng hỗ trợ chẩn đoán phân biệt:
- Mục đích là loại trừ nguyên nhân khác, đặc biệt là các bệnh do vi nấm.
- Soi nấm để loại trừ nhiễm nấm candida – một trong những bệnh lý có thể gây tổn thương niêm mạc lưỡi tương tự.
Cách điều trị bệnh viêm lưỡi bản đồ hiệu quả, an toàn
Lưỡi bản đồ gây mất thẩm mỹ nhưng không gây nguy hiểm đến sức khỏe tổng thể của người bệnh. Tuy nhiên, cảm giác khó chịu và đau rát khi ăn uống có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho tình trạng này, vì vậy việc điều trị theo triệu chứng là hướng tiếp cận phổ biến được các bác sĩ lựa chọn.
Trong trường hợp vi khuẩn bội nhiễm, bác sĩ sẽ sử dụng thuốc kháng sinh để khắc phục tình trạng vi khuẩn bội nhiễm, giúp kiểm soát tốt ổ viêm và ngăn biến chứng.
Ngoài ra, người bệnh thường được bổ sung vitamin nhóm B (B1, B2, B6) và vitamin C nhằm tăng cường sức đề kháng niêm mạc miệng. Khi có biểu hiện đau rát, bác sĩ có thể chỉ định thuốc giảm đau để cải thiện triệu chứng đau rát nhanh chóng.
Song song đó, việc vệ sinh răng miệng sạch sẽ, đều đặn 2 lần/ngày là điều bắt buộc để giảm thiểu nguy cơ vi khuẩn phát triển. Người bệnh cần tránh ăn đồ ăn cay nóng và đồ ăn chứa nhiều gia vị, đồng thời nên bổ sung rau xanh và trái cây vào thực đơn mỗi ngày để làm dịu niêm mạc lưỡi, tăng cường dưỡng chất tự nhiên. Đặc biệt, uống nhiều nước giúp làm dịu vùng lưỡi tổn thương và hỗ trợ đào thải độc tố.
Đối với bệnh nhi, phụ huynh không nên ép trẻ ăn nhiều nếu trẻ bị đau và sợ ăn. Thay vào đó, cần lắng nghe trẻ, chọn thực phẩm dễ tiêu, mềm và mát. Đồng thời, phụ huynh cần cho trẻ dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, và sau khi cho trẻ ăn nên cho trẻ uống nước để phòng ngừa bệnh hiệu quả hơn.
Hotline